Pomerania Kwiecien 2022.pdf

(11658 KB) Pobierz

Pomerania

MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY | ROK ZAŁOŻENIA 1963 | CENA 5,00 zł | NR 4 (563) | KWIECIEŃ 2022

POkOnamy mOskali

i Będzie sPOkOjnie

urOczystOści wieńczące

rOk sługi BOżegO BiskuPa

kOnstantyna dOminika

ISSN 0238-9045 NR INDEKSU 371939 PL

www

miesiecznikpomerania

rok józefa wybickiego

9 770238 904906

Będę skrą OrmuzdOwą!

Pomerania

Nr 4 (563) | KWIECIEŃ 2022

Konferencja „Kaszubi w PRL.

PRL wobec Kaszubów”

Będę skrą Ormuzdową!

Biôtkôrz ò przedërchanié kaszëbiznë

Trzimô tradicjã i promùje Kaszëbë

Uroczystości wieńczące Rok Sługi Bożego

Biskupa Konstantyna Dominika

Radości i smutki czcicieli Sługi Bożego

ks. bpa Konstantyna Dominika (1870–1942)

38 Milczenié nie je złotã – milczenié je przëstojenim

ÉWELINA STEFAŃSKÔ

PAÙLËNA WÃSERSKÔ

40 Ze Spikrza Pamiãcë

42 Z repertuaru karnów „Arka”, „Dalmor”

i „Gdynia” z Gdinie

TOMÔSZ FÓPKA

GRACJÓN FÓPKA

DARK MAJKÒWSCZI

44 Ùrlop

MATÉÙSZ BÙLLMANN

ŁUKÔSZ ZOŁTKÒWSCZI

46 100 lat żeglarsczégò dzejaniégò

48 Z kaszëbsczim w przińdnotã.

Gôdómë ze szkólną, aùtorką tekstów

kaszëbsczich piosenków, wespółaùtorką

grë i gazétniczką Lucyną Reiter-Szczidżel

JUSTINA PRANSZKA

BOGDAN WIŚNIEWSKI

JÓZEF BORZYSZKOWSKI

13 Pokonamy Moskali i będzie spokojnie

Rozmawiamy z Dominikiem Lewickim,

kaszubskim dziennikarzem i technikiem

radiowym

DAREK MAJKOWSKI

51 Z Kociewia

MARIA PAJĄKOWSKA-KENSIK

TOMASZ SŁOMCZYŃSKI

DANIEL KALINOWSKI, BOGUSŁAW BREZA

P.D.

52 Słomka z kapelusza

53 Lektury

16 Historiô, lëteratura, kùltura – czekawi

wëstôwk w Senace

18 Opowieści z Czerwonego Dworu

MAREK ADAMKOWICZ

59 Roda. Lepszé jak lep na mùchë

60 Klëka

65 W najich szkòłach

25 Wejherowo w międzywojennym kompendium

Józefa Staśki

PIOTR SCHMANDT

KAROLËNA SERKÒWSKÔ-SECECHÒWSKÔ, RED.

TÓMK FÓPKA

32 Izabella Trojanowskô i ji dzejanié w aktach SB

(dzél 2)

SŁÔWK FÒRMELLA

67 Sëchim pãkã ùszłé

68 Z bùtna

34 Gdańsk mniej znany

RÓMK DRZÉŻDŻÓNK

MARTA SZAGŻDOWICZ

NAJÔ ÙCZBA. Edukacyjny dodôwk nr 4 (156)

35 Smaki i aromaty Pomorza

RAFAŁ NOWAKOWSKI

Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zrealizowano ze środków Województwa Pomorskiego.

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego

Wiosna na Kaszubach

Fot. Kazimierz Rolbiecki

Pomerania

MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTUrALNY

ADRES REDAKCJI

ul. Straganiarska 20–23 / 80-837 Gdańsk

tel. 58 301 90 16 / 58 301 27 31

e-mail: red.pomerania@wp.pl

REDAKTOR NACZELNY

Sławomir Lewandowski

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

Dariusz Majkowski (zastępca redaktora naczelnego)

Aleksandra Dzięcielska-Jasnoch

(sekretarz redakcji,

Najô Ùczba)

Krystyna Sulicka

Małgorzata Micał

Bogumiła Cirocka

Ludmiła Kucharska

Bogdan Adamczyk (skład graficzny)

KOLEGIUM REDAKCYJNE

Piotr Dziekanowski (przewodniczący kolegium)

Andrzej Busler

Roman Drzeżdżon

Ewa Górska

Stanisław Janke

Piotr Lessnau

Wiktor Pepliński

Danuta Pioch

Edmund Szczesiak

Bogdan Wiśniewski

TŁUMACZENIA NA JęZYK KASZUBSKI

Dariusz Majkowski

ZDJęCIE NA OKŁADCE

Wiosna na Kaszubach

Fot. Kazimierz Rolbiecki

WYDAWCA

Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego

ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk

DRUK

Wydawnictwo ,,Bernardinum" Sp. z o.o.

ul. Biskupa Dominika 11, 83-130 Pelplin

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania

i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść

ogłoszeń i reklam.

Od redaktora

W Sali Mieszczańskiej Ratusza

Staromiejskiego w Gdańsku po raz

kolejny usłyszeliśmy zawołanie:

„Będę skrą Ormuzdową!”.

W marcu przybyło nam bowiem

kolejnych siedem Skier, choć jedna

z przyznanych nagród dotyczy

większej grupy osób – mowa

o Akwarium Gdyńskim, które

dzięki życzliwości i chęci swoich

pracowników od lat angażuje się

w promocję kultury kaszubskiej, organizując lekcje przy-

rodniczo-językowe w ramach projektu „Kaszubi na fali”.

W kwietniowym numerze „Pomeranii” przybliżamy

sylwetki pierwszych dwóch laureatów: Zyty Górnej

i Adama Hebla. W kolejnych miesiącach napiszemy

o pozostałych laureatach. Wszystkim Skrom jeszcze raz

serdecznie gratulujemy. Jednocześnie dziękujemy

za wspaniałą oprawę artystyczną, która towarzyszyła

nam w trakcie uroczystości, w czym zasługa „Świeckich

Gzubów” i Teatru Obrzędu Ludowego „Zaboracy”, oraz

za kulinarne przysmaki w postaci przepysznej droż-

dżówki pani Zyty Górnej i chleba upieczonego przez

panią Karolę Bober, oczywiście według receptur z XIX

i początku XX wieku.

W trakcie marcowej uroczystości nie zapomnieliśmy

o tym, co dzieje się za wschodnią granicą Polski.

Trwająca już drugi miesiąc wojna w Ukrainie wciąż

zbiera śmiertelne żniwo, a skala zniszczeń powiększa się

z każdym dniem. Dzięki inicjatywie Andrzeja Buslera,

który wraz z Kaszubskim Forum Kultury w Gdyni

na co dzień zaangażowany jest w pomoc uchodźcom,

w Ratuszu Staromiejskim nie tylko wybrzmiały

słowa wsparcia dla Ukraińców, ale można było także

realnie pomóc, przekazując datek w zbiórce społecznej

organizowanej przez KFK.

Zachęcam do przeczytania rozmowy z Dominikiem

Lewickim, kaszubskim dziennikarzem i technikiem

radiowym, który w marcu pojechał do Ukrainy pomóc

ludziom dotkniętym wojną. Darek Majkowski rozmawia

z nim o jego podróży, bombardowaniu Jaworowa

i sytuacji na granicy polsko-ukraińskiej (s. 13-15).

Sławomir Lewandowski

Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego

ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk,

podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki

zamawiającej) oraz dokładny adres

• złożyć zamówienie w Biurze ZG ZKP,

tel. 500 183 832

e-mail: prenumerata@kaszubi.pl

PRENUMERATA

z dostawą do domu

Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną

dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenume-

raty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami

brutto i uwzględniają 5% VAT.

Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:

• dokonać wpłaty na konto:

PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13,

Wydarzenia

Konferencja „Kaszubi w PrL.

PrL wobec Kaszubów”

Europejskie Centrum Solidarności oraz Instytut Kaszubski w dniach 16-17 maja br.

organizują ogólnopolską konferencję naukową, której głównym celem jest uporządkowanie

wiedzy na temat społeczności kaszubskiej w latach 1945–1989, obejmującej na równi

historię polityczną, społeczną, kulturową i gospodarczą.

Społeczność kaszubska w ciągu ostatnich kilkudzie-

sięciu lat doświadczyła głębokich zmian, które objęły

wszystkie aspekty życia: społecznego, politycznego,

kulturalnego, gospodarczego. Druga wojna świato-

wa była dla Kaszubów doświadczeniem traumatycz-

nym. Po jej zakończeniu oczekiwano nowej, bardziej

sprawiedliwej Polski, w której takie społeczności jak

Kaszubi będą mogły zachować swoją tożsamość, roz-

wijać własną kulturę i korzystać z pełni praw obywa-

telskich. O takich nadziejach i oczekiwaniach mówio-

no podczas Kongresu Kaszubskiego w styczniu 1946

roku w Wejherowie.

– Rzeczywistość okazała się znacznie trudniejsza

i jednocześnie bardzo złożona. Z jednej strony sto-

sunek nowych władz do społeczności kaszubskiej

po 1945 roku naznaczony był dużą dozą nieufności.

Z drugiej jednak próbowały one wciągnąć jej przed-

stawicieli w struktury życia politycznego, zwłaszcza

na poziomie lokalnym – mówi dr Przemysław Ru-

chlewski, zastępca dyrektora ds. naukowych Europej-

skiego Centrum Solidarności.

Główne kierunki dyskusji będą oscylowały wokół

wielu zagadnień, które przez dekady PRL-u silnie od-

działywały na Kaszubów, poczynając od skutków drugiej

wojny światowej, a w szczególności – wojennej polityki

narodowościowej okupanta, zniszczeń materialnych

spowodowanych działaniami wojennymi, traumy zwią-

zanej z nieludzką postawą żołnierzy Armii Czerwonej.

Badana będzie także rola władz komunistycznych wo-

bec Kaszubów, ale także wątek Kaszubów, którzy sprzy-

jali władzy komunistycznej i zajmowali stanowiska w jej

strukturach, oraz postawa Kaszubów wobec kryzysów

i konfliktów społecznych okresu PRL-u.

Organizatorzy konferencji przyjrzą się również

kształtowaniu kaszubskich elit (politycznych, kultu-

ralnych, naukowych, artystycznych, gospodarczych

itd.) oraz organizacjom kaszubskim działającym

w tamtym okresie. Pod lupę zostaną wzięte kwestie

społeczno-ekonomiczne, do których zaliczyć można

choćby migrację z małych miejscowości do dużych

aglomeracji, ale też postępującą urbanizację, której

znamienną cechą było wchłanianie kaszubskich wsi

w granice dużych miast.

– Na długiej liście zagadnień chcemy również

ująć kulturę kaszubską w okresie PRL-u, w tym

politykę kulturalną i jej skutki, samoorganizację

Kaszubów i stosunek do własnego dziedzictwa,

twórczość kaszubską, zarówno artystyczną, jak

i literacką, muzyczną i teatralną – wyjaśnia dr

Przemysław Ruchlewski. – Interesuje nas również

rozwój edukacji na Kaszubach oraz inicjatywy

związane z edukacją regionalną, a także proces in-

stytucjonalizacji kultury kaszubskiej. Nie możemy

zapomnieć o ewolucji sfery ideowej, czyli religijno-

ści i znaczeniu Kościoła katolickiego. Chcielibyśmy

również poruszyć temat znaczenia mediów – pra-

sy, radia i telewizji – w upowszechnianiu wiedzy

o Kaszubach i ich kulturze, a także w kształtowaniu

postaw Kaszubów, oczywiście biorąc pod uwagę

w tym wszystkim rolę ówczesnej cenzury.

Jak dodaje dr Ruchlewski, lista tematów i proble-

mów nie jest jeszcze zamknięta, a wyżej wymienione

zagadnienia mają jedynie wyznaczyć główne kierunki

dyskusji. Organizatorzy wciąż zachęcają do zgłaszania

również innych pozycji odnoszących się do tematu

konferencji, a także do udziału w wydarzeniu poprzez

wcześniejszą rejestrację na stronie internetowej ECS.

W konferencji wezmą udział przedstawiciele

różnych dyscyplin naukowych – od historyków, so-

cjologów, antropologów, etnologów, po politologów,

kulturoznawców i literaturoznawców. Tak szerokie

spektrum naukowe ma pomóc nie tylko w przedsta-

wieniu aktualnego stanu badań, lecz także w postawie-

niu nowych pytań badawczych, w zdiagnozowaniu de-

ficytów i możliwości w badaniach kaszuboznawczych.

Partnerami majowej konferencji są: Instytut Pa-

mięci Narodowej Odział Gdańsk, Muzeum Gdańska,

Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Po-

morskiej w Wejherowie oraz Zrzeszenie Kaszubsko-

-Pomorskie.

Pomerania nr 4 (563) / Kwiecień 2022

Fot. Sławomir Lewandowski

Będę skrą OrmuzdOwą!

Skry Ormuzdowe za 2021 rok wręczono siedmiorgu laureatom: Reginie Białk, Karoli Bober,

Zycie Górnej, Adamowi Heblowi, Irenie Peplińskiej, Małgorzacie Połomskiej oraz przedstawicie-

lom Akwarium Gdyńskiego. Gala nagrody odbyła się 18 marca br. w Sali Mieszczańskiej Ratusza

Staromiejskiego w Gdańsku.

Mimo że laureaci pochodzą z różnych zakątków Ka-

szub i Kociewia, łączy ich jedno: dokonują czegoś

niezwykłego, a ich działalność, choć z reguły dotyczy

najbliższego otoczenia, jest dostrzegana w szerszej

perspektywie i zasługuje na uznanie. I tutaj rola ko-

legium redakcyjnego i redakcji „Pomeranii”, które –

zgodnie z ideą pomysłodawcy Skier Ormuzdowych

redaktora Wojciecha Kiedrowskiego – mówią tym

niezwykłym ludziom, że czynią wiele dobra, a ich ini-

cjatywy na rzecz kultury kaszubskiej i kociewskiej za-

sługują na uznanie. To my im mówimy, że są na swój

sposób stolemami, że są… Skrami Ormuzdowymi!

Tak jest od 1985 roku.

Zanim nastąpiło wręczenie nagród, tradycyjnie

został odczytany fragment czternastego rozdziału

powieści Aleksandra Majkowskiego

Żëcé i przigòdë

Remùsa

(Życie

i przygody Remusa),

który rozpoczyna

się tymi oto słowami:

Biôłi dëch Òrmùzd i czôrny dëch Ariman, a pò

naszémù Smãtk, zeszlë sã w zemi kaszëbsczi na górze

Rewkòle, co na mòrze patrzi i dzeli tëch bracy, co kù

Òdrze cygną, òd tëch, co lgną do Gduńska. I òbrôcôł

Òrmùzd widné jak słuńce òczë na niebò i mòrze, i ląd,

i pòwiedzôł tak:

–

Ten krôj, to kòlébka i trëma. Ten lud, òn ùmarł

a żëje. Na biôłi Arkónie stolëmné kamienie, pò chtër-

nëch wanożi syn dôwnëch Weletów z wëstëdzoną dëszą,

mòdlący sã Bògù gôdką swëch wrogów, sóm wróg krëwi

swòji i głëchi na skardżi, co wëchòdzą z mòdżił. Nad

wùscama Wisłë i rëbôk, i rataj, zgarbiałi kù zemi i tcący

ikónë przëwãdrów i gòscy, a swòje rzucywszë do smie-

Karolina Serkowska-Sieciechowska odczytała fragment

Remusa, korzystając z pierwszego egzemplarza wydania

powieści z 1938 roku

Fot. Sławomir Lewandowski

Pomerania nr 4 (563) / Łżëkwiat 2022

Plik z chomika:

Izakolobrzeg

Pomerania Kwiecien 2022.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: