Izworski P., Res Gestae Divi Saporis - wersja grecka.pdf

(2418 KB) Pobierz
POLSKA AKADEMIA NAUK
KOMITET NAUK O KULTURZE ANTYCZNEJ
M
E
A
N
D E R
DWUMIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY
KULTURZE
ŚWIATA STAROŻYTNEGO
ROKLIX
3-4/2004
WYDAWNICZY
DOM
iECfPSN
WARSZAWA 2004
WYDAWCA
Komitet Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk
KOMITET REDAKCYJNY
Małgorzata
Borowska (Warszawa), Jerzy Kolendo (Warszawa),
Włodzimierz
Lengauer (Warszawa),
Ignacy Lewandowski
(Poznań),
Henryk Podbielski (Lublin), Ludwika Press (Warszawa),
Marek Starowieyski (Warszawa), Marian Szarmach
(Toruń),
Joachim
Śliwa
(Kraków)
REDAKOA
Anna Maria Komornicka (red. nacz.), !Anna Sadurska
Mieczysław
Grzesiowski (sekr.)
I,
Wydanie publikacji dofinansowane przez Komitet
Badań
Naukowych
©
Copyright by Komitet Nauk o Kulturze Antycznej PAN and Dom Wydawniczy ELIPSA
Adres Redakcji
Pałac
Kultury i Nauki, pok. 2119 (p. XXI)
00-901
Warszawa
Tel. 65 66 139
Nakład
300
egzemplarzy
WYDAWNICZV
DOM
JE!CfP§Ar
Realizacja wydawnicza:
Dom Wydawniczy ELIPSA,
ul. Inflancka
15/198, 00-189
Warszawa
tel/fax
635 03 01, 635
17
85,
e-mail: elipsa@elipsa.pl,
www.elipsa.pl
MEANDER 3-4104
PAWEŁ
IZWORSKI
(Krynica Zdrój)
„RES GESTAE DIVI SAPORIS" - WERSJA GRECKA
WSTĘP
W latach 30-tych
ubiegłego
stulecia pod patronatem
Oriental Institute
Uniwer-
sytetu Chicago
odbyła się
ekspedycja archeologiczna do Iranu. Wykopaliska prze-
prowadzono na wielu stanowiskach,
również
i w
miejscowości leżącej
nieopodal
Persepolis, w Naqs-i Rustam. Król perski Dariusz I (521-485 AC)
wybrał ścianę
klifu skalnego
panującego
nad
tą okolicą
na miejsce wykucia swojego grobowca.
Podobnie
uczyniło
trzech jego
następców.
Naprzeciw wzniesiono prawdopodobnie
pod koniec VI w. AC
wieżę
na planie kwadratu o wymiarach ok. 12,7 m
wysokości
i 7,3 m
szerokości, nazywaną
obecnie
Kaabą
Zoroastra. Funkcja tego budynku
wciąż
budzi kontrowersje
wśród
badaczy. Przypuszcza
się, że był
on
świątynią
ognia kró-
lewskiego
bądź
miejscem pochówku
któregoś
z pierwszych Achemenidów. W cza-
sach Sasanidów
wieża spełniała
najprawdopodobniej
funkcję świątyni
bogini Ana-
hity, lub ognia zapalanego w momencie koronacji nowego szachinszacha, która
też
w takim przypadku
miałaby
miejsce w
tym
budynku.
Jakąkolwiek możliwość
przyj-
miemy, z
badań
archeologicznych wynika,
że
Kaaba Zoroastra razem z grobowca-
mi
leżała
na terenie
okręgu,
o charakterze sakralnym, ograniczonego przez ze-
wnętrzny
mur z
okrągłymi wieżami.
Stwierdzono,
że ciągłość
zasiedlenia
wspomnianego terenu zawiera
się
w przedziale czasowym od
końca
VI w. AC
aż
do VIII w. AD. W okresie Sasanidów funkcja tego miejsca nie
sprowadzała się
tylko do roli kultowej i funeralnej, wspomniano o hipotezie
wskazującej
na Naqs-
-i Rustam jako na miejsce koronacji Sasanidów. Oprócz tego pierwsi
władcy
z tej
dynastii polecili
upamiętnić
siebie i swoje czyny.
Poniżej
grobowców Achemeni-
dów wykuto na ich polecenie reliefy, których tematyka dotyczy
właśnie
postaci
monarchów i ich
dokonań, ujętych
jednak w taki sposób, aby
obrazować
ogólne,
irańskie
idee
odnoszące się
do osoby
władcy,
nie
zaś
„historyczne" w naszym ro-
zumieniu tego
słowa,
umiejscowione w czasie i przestrzeni wydarzenia. Interesu-
jące
nas miejsce nie
zostało
wzbogacone li tylko w reliefy.
W trakcie prac wspomnianej „Perskiej Ekspedycji"
Oriental Institute
Uniwersy-
tetu Chicago, 12 czerwca 1936 r. odkryto na dolnej
części
wschodniej
ściany
Ka-
aba Zoroaster
inskrypcję
szacha Szapura I w
języku średnioperskim.
Napis, zawie-
rający
tekst w 35 wierszach, w
dużej części
jednak
był już
zniszczony,
właściwie
do
odczytania
nadawał się
fragment od 23 wiersza do ostatniego tj. 35, z
wcześniejszej
224
Paweł
Izworski
partii
zdołano rozpoznać
pojedyncze wyrazy,
bądź głoski. Niedługo później
ekipa
archeologiczna
Oriental Institute
pod kierunkiem Ericha R Schmidta prace nad
Kaaba Zoroaster
przerwała,
by
powrócić
do nich w 3 lata
później. Właśnie
wte-
dy, w czerwcu 1939 odkryto
bezpośrednio
pod
wspomnianą inskrypcją, inną
- naj-
wyższego kapłana
Kartira. Przede wszystkim jednak odkryto dwie inne, daleko le-
piej, bo prawie w
całości
zachowane inskrypcje Szapura I,
jedną
w
języku
partyjskim,
drugą
w greckim. Po ich odczytaniu
okazało się, że
wszystkie trzy:
średnioperska,
partyjska i grecka
są
tak ze
sobą treściowo związane, iż uważa się, że stanowią
one, przez
nawiązanie
do
trójjęzycznego
napisu Dariusza I z Behistun,
jedną
in-
skrypcję, którą określa się
mianem:
„Sahpuhr I on the Kaabah of Zoroaster''
(czyli:
„Szapur I na Kaaba Zoroaster", skrót:
SKZ),
bądź też
,,Res Gestae Divi Saporis"
(czyli: „Dzieje Boskiego Sapora", skrót: RGDS). O ile wiem, pierwszego
określe­
nia
użył
M. Sprengling we
własnej,
a zarazem pierwszej edycji
interesującej
nas
inskrypcji. Drugie
zostało
utworzone przez M. Rostowcewa. Rosyjski uczony kie-
rował się analogią
do rzymskiego zabytku o podobnym, jak
uważał,
charakterze,
,,Monumentum Ancyranum",
inaczej znanego jako
,,Res Gestae Divi Augusti".
Napis
został
zredagowany w formie wypowiedzi Szapura
I.
Na
początku
perski
monarcha przedstawia
się, podając
swoje
imię, tytulaturę
oraz rodowód
sięgający
dwóch
pokoleń
wstecz
(1.
1-2).
Wymienia
następnie
nazwy terenów
podlegających
jego
władzy
(1.
2-6).
Później
(1.
6-37) relacjonuje
zwycięskie
wojny z Rzymem,
ujęte
w schemat trzech wypraw, kampanii. Dalszy
ciąg
inskrypcji
(1.
38-68) po-
święcony został
opisowi
działalności
fundacyjnej szacha,
przejawiającej się
w usta-
nawianiu
świątyń
ognia oraz organizacji ceremonii religijnych i
środków
na nie
przeznaczonych. Wspomniane
rytuały miały być
sprawowane za dusze króla, jego
dzieci,
pozostałych członków
rodu Sasanidów,
członków irańskich
rodów arysto-
kratycznych,
urzędników sprawujących
swoje funkcje za
rządów
trzech kolejnych
władców
sasanidzkich: Papaka, Ardaszira I i Szapura
I.
Wszyscy oni zostali wy-
mienieni w inskrypcji imiennie. Napis zamyka
zachęta
szacha
(1.
68-70) skierowa-
na do
następców,
aby
służyli
bogom podobnie jak on sam, a to ma im
przynieść
powodzenie w sprawowaniu
władzy.
Tak przedstawia
się treść
wszystkich trzech wersji.
Pomiędzy
nimi
istnieją
jed-
nak pewne
różnice,
nad którymi badania
pozwoliły
uczonym na
wysunięcie
pew-
nych
przypuszczeń dotyczących
metody napisania tekstu, czy
może
lepiej, tekstów
SKZ.
Badania te
przyniosły również
szereg
spostrzeżeń odnośnie
praktycznej dzia-
łalności
kancelarii pierwszych Sasanidów, jak i sposobu widzenia
świata Irańczy­
ków i percepcji
własnych
dziejów.
Podobnie jak partyjski, przeciwnie
zaś
do
średnioperskiego,
grecki tekst
SKZ
dotrwał
do momentu odkrycia niemal w
całości.
Nawet
pobieżna
lektura prowa-
dzi do stwierdzenia kilku jego podstawowych cech: po pierwsze - greka RGDS
jest
dosyć
gruntownie
„zorientalizowaną" odmianą
koine,
przesyconą
iranizmami
do takiego stopnia,
że
greckie
SKZ
musiało być tłumaczeniem irańskiego
(
śred­
nioperskiego
bądź
partyjskiego) pierwowzoru; po drugie - tekst,
również
obu wer-
sji
irańskich,
stanowi streszczenie
większego
opracowania, co jest widoczne
choć-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin