Natalia Przesmycka - Nałęczów. Kształtowanie i rozwój uzdrowiska.pdf

(39286 KB) Pobierz
Natalia Przesmycka
Nałęczów.
Kształtowanie i rozwój uzdrowiska
Lublin 2019
MONOGRAFIA – POLITECHNIKA LUBELSKA
RECENZENTKI
Dr hab. inż. arch. Magdalena Belof, prof. PWr
Dr hab. inż. arch. Krystyna Paprzyca, prof. PK
SKŁAD I ŁAMANIE
Marek Popielnicki
OPRACOWANIE REDAKCYJNE
Teresa Markowska
PROJEKT OKŁADKI
Natalia Przesmycka
FOTOGRAFIA NA OKŁADCE
źródło Celińskiego w Nałęczowie, fot. N. Przesmycka
© Copyright by Politechnika Lubelska, 2019
© Copyright by Natalia Przesmycka, 2019
ISBN 978-83-7947-361-8
WYDAWCA
Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
www.biblioteka.pollub.pl/wydawnictwa
ul. Nadbystrzycka 36C, 20-618 Lublin
tel. (81) 538-46-59
Spis treści
Wstęp – uzasadnienie podjęcia tematu, obszar badań, stan badań …………… 7
Stan badań – uzdrowiska na ziemiach polskich ………………………………… 13
Stan badań – uzdrowisko w Nałęczowie ……………………………………………… 18
1. Uzdrowisko jako przedsiębiorstwo
w kontekście rozwoju miejscowości uzdrowiskowych ………………………… 21
1.1. Rozwój uzdrowisk do 1918 roku …………………………………………………… 26
1.2. Uzdrowiska w okresie międzywojennym (1918–1939) ……………………… 37
1.3 Uzdrowiska w okresie PRL (1945–1989) …………………………………………… 41
1.4. Uzdrowiska po transformacjach ustrojowych ……………………………… 45
2. Obiekty architektury uzdrowiskowej – idee i realizacje ……………………… 49
2.1. Łazienki ………………………………………………………………………………………… 52
2.2. Domy zdrojowe (foksale, kurhausy, domy towarzyskie) …………………… 58
2.3. Zakłady przyrodolecznicze i hydropatyczne ………………………………… 62
2.4. Sanatoria i szpitale uzdrowiskowe ……………………………………………… 64
2.5. Pijalnie, leżalnie i galerie spacerowe ………………………………………….. 71
2.6. Obiekty zamieszkania (hotele, pensjonaty, wille) ………………………… 74
3. Nałęczów. Przeobrażenia przestrzenne ……………………………………………… 79
3.1. Uwarunkowania powstania i rozwój uzdrowiska do 1918 roku ……… 81
3.2. Przeobrażenia układu przestrzennego do 1918 roku ……………………… 92
3.3. Okres międzywojenny …………………………………………………………………… 98
3.4. Uwarunkowania i mechanizmy przekształceń przestrzennych
Nałęczowa w okresie PRL (1945–1989) …………………………………………… 106
4. Architektura uzdrowiskowa Nałęczowa …………………………………………… 125
4.1. Historyczne obiekty architektury uzdrowiskowej
(powstałe do II wojny światowej) ………………………………………………… 127
Pałac Małachowskich i oficyna pałacowa (stary pałac) ……………… 127
Stare Łazienki ……………………………………………………………………………… 135
Zakład leczniczy: hydropatia i hotel zakładowy ………………………… 140
Obiekty mieszkalne w obrębie parku …………………………………………… 147
Obiekty pomocnicze i rekreacyjne w parku uzdrowiskowym
(werandki, leżalnie, ambulatorium, itp.) ……………………………………… 150
5
Łaźnia ludowa i ambulatornia ………………………………………………………
Wybrane wille i pensjonaty …………………………………………………………
4.2. Obiekty uzdrowiskowe powstałe w II połowie XX wieku ………………
Zabudowania powstałe w obrębie założenia parkowego
i dawnego folwarku ……………………………………………………………………
Sanatorium dla rolników ……………………………………………………………
sanatorium „Batorówka” i Termy pałacowe …………………………………
Bliźniacze szpitale: kardiologiczny i kolejowy ……………………………
Szpital kardiologiczny ………………………………………………………………
Szpital kolejowy ………………………………………………………………………
Sanatorium Związku Zawodowego Pracowników Gospodarki
Komunalnej i Terenowej „Ciche Wąwozy” ………………………………………
Sanatorium ZNP ……………………………………………………………………………
Energetyk ……………………………………………………………………………………
Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ….
4.3. Tendencje w architekturze najnowszej …………….…………………………
Centrum Hydroterapii „Atrium” ……………………………………………………
Hotel przy sanatorium „Fortunat” – „Jesienna Rezydencja” …………
Termy Pałacowe ……………………………………………………………………………
Podsumowanie / Summary …………………………………………………….………………..
Bibliografia …………………………………………………………………………………………..
Spis ilustracji ………………………………………………………………………………………..
Indeks nazwisk ………………………………………………………………………………………
155
158
179
179
182
182
185
185
188
193
195
200
201
207
207
210
213
217
225
237
249
6
Zgłoś jeśli naruszono regulamin