Horodyski, Władysław, Bronislaw Trentowski_1808_1869. Wykałd wygłoszony w 1911 r.pdf

(3724 KB) Pobierz

BRONISŁAW TRENTOWSKI

(1808— 1869)

WYKŁAD WYGŁOSZONY

DNIA 17 LUTEGO 1911 R.

PRZEZ

DRA WŁADYSŁAWA HORODYSKIEGO

BRONISŁAW

(1 8 0 8

TR ENTOWSKI

1869

)

Ze zbiorów Muzeum Czapskich.

Nazwał Michał Wiszniewski lata, o ile chodzi o Tren-

towskiego, zapewne 1841—1848, epoką Mickiewicza i Tren

towskiego". Zdawałoby się, że postać tak ongiś wybitna,

jeśliby nawet nie spełniła swojego naukowego posłan

nictwa, to przecież aż nadto silnie musiała zaznaczyć swój

współudział w życiu narodu i w európejskiej pracy my

ślowej polistopadowej doby, skoro mówiono o jej „epo

ce", że przeto postać taka żyje w pamięci potomnych.

Tymczasem my prawie nie znamy dzisiaj Trentowskiego,

a współczesność nie sądziła go jedną miarą i w sposób je

dnolity. Wystarczy przeglądnąć kilka chociażby zdań naj

wymowniejszych. Więc Feliks K o z ł o w s k i , autor słyn

nej swego czasu książki p. t. „Początki filozofji chrześci

jańskiej", a wykształcony na filozofji spekulatywnej nie

mieckiej XIX wieku, złośliwy krytyk Trentowskiego, na

zywa twórczość Trentowskiego „pogańską" nauką. Arcy

biskup Ign. H o ł o w i ń s k i (Żegota Kostrowiec), zacięty

ale niezawsze objektywny, przeciwnik Trentowskiego,

uważa jego filozofję za „bezbożność i pychę szatańską"

(aluzja — ale czy głównie? — do lekceważenia przez Tren

towskiego „ślepej" wiary). Lucjan S i ę m i e ó s k i przyzna

Trentowskiemu i naukę i rozum, ale i on dopatruje się

w dziełach autora „Chowanny" — panteistycznej oraz

protestanckiej „doktryny pychy". Inni, jak Antoni M a r

c i n k o w s k i , W ó j c i c k i , Stefan W i t w i c k i, posądzą

Trentowskiego znacznie prościej i krócej o „widoczny

upadek umysłu"; Jakubowicz uważa go za jednego z