Rozdział II
Straż Miejska w Kaliszu
1. Wstęp
Od najdawniejszych czasów każda cywilizacja dążyła do osiągnięcia pełni szczęścia oraz poczucia bezpieczeństwa, dlatego to każda cywilizacja rozwijała się, po to aby zapewnić każdemu człowiekowi rozwój i bezpieczeństwo.
Dla Rzeczpospolitej oraz jej ludności takim mocnym bodźcem do stworzenia silnego i mocnego systemu bezpieczeństwa wewnętrznego stał się na początku lat 90 XX wieku ogromny proces zmian ówczesnego systemu. To właśnie ten okres sprzyjał na rozwijanie wszelakich „brudnych” interesów, rozrastaniu przestępczości, zakłócaniu kształtowaniu bezpieczeństwa publicznego. Polska wchodziła dopiero w demokrację, zaczęła się dopiero kształtować jako pełnoprawne państwo demokratyczne, zaczęła szukać sposobów na rozwijanie tych najniższych ale najważniejszych szczebli w hierarchii państwa czyli gmin. Dzięki temu najważniejszym zadaniem dla administracji samorządowej było i jest nadal zapewnienie najbardziej pożądanego czynnika przez obywatela jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa. Ustawodawca w celu najdokładniejszego zapewnienia nietykalności cielesnej obywatelowi przydzielił zadania z zakresu bezpieczeństwa i ochrony porządku publicznego do katalogu zadań własnych gmin.
Dzięki takim uprawnieniom gminy mogły we własnym zakresie zapewnić bezpieczeństwo oraz porządek publiczny. Dzięki temu pojawiła się w wielu gminach lub miastach policja municypalna lub jak ją najczęściej się określa straż gminna (miejska). Dzięki tym przemianom od prawie dwóch dekad funkcjonują w Rzeczpospolitej Polskiej straże gminne (miejskie). Zaczęto je tworzyć oraz nadal są jako jedno z wielu narzędzi samorządu terytorialnego. Realizują one zadania z zakresu ochrony obywateli, zapewnianiu bezpieczeństwa oraz pilnowania i zapewnianiu porządku publicznego na własnym terenie (gminie). Zatem straże są to samorządowe umundurowane formację, które pełnią służebną rolę wobec obywateli własnej gminy. Przez te niespełna 20 lat strażnicy nabywali doświadczenia a co za tym idzie efektywność w realizowaniu zadań ustawowych, a same organy (straż miejska) dzięki dwudziestoletniej praktyce mogły się modyfikować do standardów na miarę XXI wieku. Dzięki bogatemu katalogowi współpracy z różnymi podmiotami w zapewnianiu bezpieczeństwa i porządku publicznego (m.in. policja, straż łowiecka, straż graniczna itp.) może od tych instytucji uczyć się i rozwijać.
Można by powiedzieć, że straż miejska pełni swoisty pomost między społeczeństwem a policją, niestety tak nie jest wielu obywateli nie ufa strażnikom z byle powodu jak np. niewłaściwie zaparkowany pojazd od razu dzwonią na policję chociaż spokojnie mógłby tym zająć się strażnik miejski. Wielokrotnie już strażnicy udowodnili swoją użyteczność i pomoc dla obywateli oraz dla swoich gmin. To oni dbają o utrzymanie ładu i czystości na terenie swojej gminy. To dzięki nim poprawia się jakość życia w społeczności lokalnej, bo w odróżnieniu od policji, strażnicy podejmują interwencję w przypadkach drobnych wykroczeń, które są o niskiej szkodliwości według polskiego prawa, jednak są one bardzo kłopotliwe oraz dokuczliwe dla mieszkańców danej społeczności lokalnej. Również trzeb zwrócić uwagę na to, że strażnicy pełnią również funkcję odciążającą dla policji, gdyż dbają o bezpieczeństwo oraz porządek publiczny. Powszechnie straż miejska jest kojarzona głownie negatywnie m. in. przez wlepianie mandatów za nie posprzątanie odchodów po swoim zwierzątku. Jednak nie wiele osób wie, że strażnicy miejscy mają bardzo wiele przydatnych i potrzebnych przymiotów w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Są odpowiedzialni m. in. za: patrole piesze i zmotoryzowane (w tym także nocne), prowadzą również służbę konwojową, ochraniają imprezy masowe, realizują działania profilaktyczne i edukacyjne w szkołach i przedszkolach oraz są odpowiedzialni za monitoring miejski tak jak ma to miejsce w Kaliszu.
2. Powstanie straży miejskiej Kalisza oraz podstawa prawna
W 1990 roku a dokładniej 6 kwietnia weszła w życie ustawa o policji, w której to był poświęcony cały rozdział (artykuły 23-24) straży gminnej. Rozdział ten nazywał się „ Straże miejskie”. Artykuł 23 wyżej wymienionej ustawy mówi: Burmistrzowie i prezydenci miast mogą, w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych, tworzyć umundurowane straże miejskie[1]. Dzięki temu rozdziałowi samorząd terytorialny zyskał możliwość na tworzenie własnych sił porządkowych.
Straże gminne odniosły tak olbrzymi sukces, że doczekały się pod koniec lat 90 XX w. swoją własną ustawę. Wtedy to ustawodawcy zrozumieli ogromne znaczenie strażników miejskich w kreowaniu bezpiecznej przestrzeni lokalnej. Dzięki tak rozsądnemu podejściu do sprawy bezpieczeństwa lokalnego 29 dnia sierpnia 1997 r. powstała dzięki ustawodawcy ustawa o strażach gminnych i to w niej już w pierwszych rozdziale i pierwszym artykule odnajdujemy taki właśnie zapis: 1. Do ochrony porządku publicznego na terenie gminy może być utworzona samorządowa umundurowana formacja – straż gminna, zwana dalej „strażą”.
2. Straż spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli[2]. Poprzez podstawie wyżej wymienionej ustawy rozdział 4 w ustawie o policji, zawierające informację o strażach gminnych, został uchylony.
Duże znaczenie dla funkcjonowania straży miejskiej miało pojawienie w 2001 r. zapisu w ustawie o samorządzie gminnym o interesie porządku publicznego oraz bezpośrednim bezpieczeństwie obywateli, po to by był włączony do zadań własnych gmin, gdyż takie rozwiązanie miało by większą efektywność poprzez m. in. wkład własny w finansowanie z budżetu gminy zagadnień do zapewniania bezpieczeństwa. Drugim takim ważnym interesem była możliwość odciążenia policji z zadań zapewniania bezpieczeństwa i dzięki temu w tekście ujednoliconym ustawy o policji w artykule 3 odnajdujemy taki oto zapis: Wojewoda oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy gminy, powiatu i samorządu województwa wykonują zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego na zasadach określonych w ustawach[3].
Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych straż gminna swe działanie opiera na szeregu innych aktów prawnych:
Trzecią formację o charakterze ochrony ładu oraz porządku w mieście lub gminie, była powołania 31 maja 1991 roku straż miejska Kalisza. Na samym początku istnienia aż do 2005 roku straż miejska Kalisza była tylko i wyłącznie mało znaczącym wydziałem w Urzędzie Miasta. Od tamtego czasu jest w autonomiczną jednostką organizacyjną teraz tylko i wyłącznie podległą Urzędowi Miasta. Straż jest umiejscowiona za Urzędem Miasta w osobnym budynku znajdującym się przy ulicy Krótkiej 5-7. Jedyne co pozostało wspólne między strażą a Urzędem jest parking.
3. Uprawnienia Straży Miejskiej
Dzięki ustawodawcy oraz poprzez najnowocześniejsze rozwiązania legislacyjne strażnik miejski w Kaliszu ma uprawnienia takie jak:
udzielać pouczeń;
w uzasadnionych przypadkach legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości;
ująć osoby stwarzające bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego lub mienia oraz niezwłoczne doprowadzenie delikwenta do najbliższej jednostki policji;
nakładać grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenie;
wykonywać czynności mających na celu wyjaśnienie, kierować wnioski o ukaranie do sądu, oskarżać przed sądem oraz wnosić środki odwoławcze – w trybie i zakresie określonych w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenie;
usuwać pojazdy oraz je unieruchamiać poprzez blokadę kół, w zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym;
wydawać polecenia;
żądać niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych;
zwracać się, w nagłych wypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o policji;
obserwować i rejestrować przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych;
w uzasadnionych przypadkach przeszukać podejrzanego[5].
4. Zadania ustawowe
W ustawie o strażach gminnych z 29 sierpnia 1997 strażnik według tej ustawy ma następujące zadania:
ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych;
czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego – w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym;
kontrola publicznego transportu zbiorowego – w zakresie określonym w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13 i Nr 228, poz. 1368);
współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń;
zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia;
ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej;
współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych;
doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób;
informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;
konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.
w związku z realizowanymi zadaniami określonymi w ust. 1 i art. 10, straży przysługuje prawo do obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych w przypadku, gdy czynności te są niezbędne do wykonywania zadań oraz w celu:
1) utrwalania dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
2) przeciwdziałania przypadkom naruszania spokoju i porządku w miejscach publicznych;
3) ochrony obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej;
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób wykonywania czynności, o których mowa w ust. 2, uwzględniając potrzebę zapewnienia skuteczności obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a także potrzebę respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka[6].
5. Podział rejonowy Kalisza
Oprócz działań związanych z ustawowymi obowiązkami strażnicy miejscy w Kaliszu mają pod swymi skrzydłami swój własny rejon. Często zdarza się, że strażnik dostaje pod opiekę rejon, w którym mieszka. Takie rozwiązanie bardzo pomaga w skutecznych działaniach prewencyjnych na danym obszarze, gdyż strażnik mieszkający w swoim rejonie orientuje się w sytuacji panującej na tym obszarze a także wie o wszelkich nieścisłościach, zachowaniach patologicznych, miejscach newralgicznych, owianych złą sławą, ale przede wszystkim strażnik zna sporą część ludzi zamieszkujących dany rejon, niektórzy to przecież jego sąsiedzi, rodzina, znajomi, itp. Na swojej stronie internetowej Straż Miejska Kalisza umiejscowiła bardzo pożyteczną mapkę, na której widać: podział Kalisza na rejony oraz ich numerację, jak obszerną są powierzchniowo.
Mapa 1. Podział Kalisza na rejony przez SM Kalisza
Źródło: www.strazmiejska.kalisz.pl, dostęp 12 maj 2016r.
Ponadto bezpośrednio pod mapką znajduje się równie ciekawa tabela, w której to znajdziemy o wiele więcej informacji szczegółowych odnośnie każdego z osobna rejonu. To właśnie w tej tabeli znajdują się dane personalne każdego strażnika-opiekuna danego sektora oraz nazwa obszaru roboczego. Poniżej przedstawię rzeczoną mapkę oraz tabelę.
Tabela 1. Spis rejonów ich nazwy oraz przyporządkowany strażnik - opiekun
Dzięki tym dwóm prostym obrazkom mieszkaniec Kalisza może szybko zorientować się w jakim miejscu na mapce się znajduje, jaki ma przypisany numer rejonu, jak się nazywa ów rejon oraz chyba to co najważniejsze dla każdego obywatela pragnącego poczucia spokoju i bezpieczeństwa czyli jego opiekun do którego może bezpośrednio się zwrócić po pomoc oraz po poradę.
6. Działania profilaktyczne strażników Straży Miejskiej Kalisza
Bardzo ważnym zadaniem jakim realizuje SM Kalisza jest profilaktyka, dlatego w mojej pracy poświęciłem cały podrozdział na to zagadnienie. W artykule 11 jest jasno wskazane co powinna robić SM w zakresie profilaktyki: informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi[7]. Tak więc SM w Kaliszu w bardzo skrupulatny sposób wykonuje swoje ustawowe zadanie. Najbardziej kładzie nacisk w zakresie profilaktyki na etapie dzieci i młodzieży do 18-nastego roku życia, lecz również prowadzi zajęcia profilaktyczne dla osób dorosłych i starszych. Na swojej stronie internetowej SM Kalisza przedstawia swoją ofertę działań:
Pierwszym programem profilaktycznym jest „Straż Miejska”, który polega na organizowaniu spotkań z dziećmi w wieku przedszkolnym, które polegają na pokazaniu na czym polega praca strażnika miejskiego, przedstawiciele SM Kalisza przekazują wiedzę najmłodszym na temat pełnionych przez nich czynności oraz zadań jakie na co dzień realizują. Dzieci mają także okazję obejrzenia munduru strażnika a także jego wyposażenia oraz.
Drugim programem jest „Sam w domu”, który polega na omawianiu zasad bezpieczeństwa przez funkcjonariuszy SM, podczas niezależnego pobytu w domu przez najmłodszych. Oprócz tego strażnik przekazuje numery odpowiednich służb do których milusiński powinien zadzwonić w razie narażenia bezpieczeństwa w domu.
Trzecim bardzo ważnym programem profilaktycznym prowadzącym przez SM Kalisza jest „Bezpieczeństwo na drodze”. Działanie te ma na celu uświadomienie najmłodszych o panujących zasadach na drodze. Strażnicy pokazują bezpieczne przechodzenie przez jezdnie tylko i wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych. Oprócz tego można otrzymać elementy odblaskowe w różnego rodzaju konkursach.
Czwartym programem jest „Obcy”. W tym programie strażnicy zaznajamiają najmłodszych o zagrożeniach jakie niesie ze sobą kontakt z obcą osobą. Funkcjonariusze będą uczyli przedszkolaków odmawiania słodyczy od nieznajomych, nie podawania swoich personaliów obcym, unikania pustostanów itp.
Piątym programem jest „Mały opiekun psa”, który ma na celu zaznajomienie dzieci z zasadami jakimi trzeba postępować w stosunku do czworonożnego przyjaciela, że to nie tylko zabawa, ale także obowiązki jak np. sprzątanie odchodów po swoim psie jak również prowadzeniu go na smyczy. Oprócz tego uświadamiają, że nie wszystkie psy to ich przyjaciele, bo wiele obcych psów może ich zaatakować.
Kolejnymi programami jakie realizuje SM Kalisza są: „Bezpieczne ferie zimowe” oraz „Bezpieczne wakacje”. Oba te programy są ze sobą powiązane gdyż omawiają bezpieczeństwo podczas czasu wolnego od szkoły czy przedszkola. W trakcie takiej prelekcji funkcjonariusze omawiają zagadnienia z bezpieczeństwa w trakcie zabaw w lecie (nie wchodzenie do nieznanej wody oraz nie skakania „na główkę”, nie grać na ulicach, uważać na nieznajomych itp.) bądź w zimie (nie wchodzić na zamarznięte tafle lodu, jak bezpiecznie zjeżdżać na sankach bez uszczerbku na zdrowiu, jakimi kulami śnieżnymi się obrzucać oraz uważać na tzw. Kuligi, gdyż może skończyć się tragedią).
Specjalnym pomocnikiem w zajęciach profilaktycznych dla najmłodszych jest maskotka Straży Miejskiej Kalisza „Strażnik Cebulek”. Owa maskotka uczestniczy w spotkaniach z dzieciakami, a także na różnego rodzaju festynach. Podczas moich letnich praktyk w 2015r. w Straży Miejskiej Kalisza uczestniczyłem w dwóch festynach, na których pojawił się Cebulek. Radość dzieciaków na jego widok jest nie do opisania. Odkąd pojawił się w zasięgu wzroku maluchów to od razu rzuciły się ku niemu, aby go przytulic, klepnąć czy też uścisnąć rękę bądź przybić „piątkę”. Oprócz tego dzieci miały możliwość wspólnej gry i zabawy z maskotką, porobienie wspólnych zdjęć. Cebulek również uczy najmłodszych prawidłowych zachowań chociażby na drodze albo gdy zostają sami w domu. Najważniejszym zadaniem Cebulka jest zwiększenie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do służb mundurowych od najmłodszych lat oraz kształtowanie właściwego poglądu wśród najmłodszych o strażnikach miejskich, że to nie tylko Panowie i Panie od parkometrów i sprzątania odchodów zwierzaków w parkach i na ulicy ale także osoby dbające o bezpieczeństwo miasta i obywateli. Maskotka doczekała się nawet własnej edukacyjnej książeczki opracowanej przez strażniczkę SM Kalisza. Dzięki niej najmłodsi mają okazję porysować, pomalować, obejrzeć oraz zagrać w przygody Cebulka. Książeczka ta uczy prawidłowych oraz bezpiecznych zachowań. Cała akcja książeczki rozgrywa się w Kaliszu.
Dla nieco starszych dzieci oraz młodzieży SM Kalisza w swojej ofercie działań profilaktycznych ma programy tj:
„Stalking”, w którym to strażnicy omawiają przestępstwo nękania drugiej osoby poprzez Internet bądź sieci telefonicznych. Strażnik omawia samą definicję jak również przykłady z życia wzięte, przedstawia ponadto czym przejawia się stalking, jakie niesie ze sobą zagrożenia oraz kary.
Kolejnym zagadnieniem omawianym p...
adamus028